Ο Κλήδονας είναι το έθιμο των κοριτσιών που ζητούν να μαντέψουν τη μοίρα τους και το τυχερό τους. Γιορτάζεται στις 24 του Ιούνη, στη ακμή του καλοκαιριού. Οι θερινές ροπές του ήλιου θεωρούνται σημαντική και ορισμένες φορές επικίνδυνη καμπή του χρόνου. Στην πάροδο των αιώνων, το έθιμο συνδέθηκε με το Γενέθλιο του Ιωάννη του Πρόδρομου.
Η συσχέτιση αυτή δεν έγινε χωρίς λόγο. Κατά τον Ευαγγελιστή Λουκά, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος ήταν 6 μήνες μεγαλύτερος από τον Ιησού. Αφού λοιπόν η γέννηση του Χριστού ορίστηκε από την Εκκλησία στις 25 Δεκεμβρίου, δηλαδή κατά τις χειμερινές τροπές του Ήλιου, επόμενο ήταν το Γενέθλιο του Ιωάννη του Πρόδρομου να συμπέσει με την 24 Ιουνίου, δηλαδή κατά τις θερινές τροπές.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή του Ομήρου. Κλήδων ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος και τελετουργικά έπαιρνε τη μορφή τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων στα οποία αποδιδόταν προφητική σημασία. Με τα χρόνια ο Κλήδονας έχασε το χαρακτήρα της γενικής μαντικής και περιορίστηκε μόνο στους ερωτικούς χρησμούς.
Την ημέρα του Κλήδονα, τα ανύπανδρα κορίτσια μαζεύονται σ’ ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια Μαρία, της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». Ο χαρακτηρισμός οφείλεται στο γεγονός ότι η εν λόγω κοπέλα και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή τηρώντας απόλυτη σιωπή.
Πορτο-χελιωτοπούλα κοπελιά
με το σταμνί στον ώμο
φέρε τ'αμίλητο νερό
και πρόσεχε στο δρόμο
Ωστόσο, τα παλικάρια παραφυλούν στους δρόμους και προσπαθούν με πειράγματα να κάνουν τα κορίτσια να μιλήσουν. Αν συμβεί αυτό, η μαντική του Κλήδονα χάνεται. Επίσης, αν την ώρα που τα κορίτσια μεταφέρουν το αμίλητο νερό ακούσουν κάποιο όνομα αντρικό, η προφητεία λέει ότι αυτό το όνομα θα έχει το μελλοντικό τους ταίρι.
Επιστρέφοντας στο σπίτι, αδειάζουν το νερό σε πήλινο ή μπακιρένιο δοχείο και το τοποθετούν στο χαγιάτι ή στη ρίζα κάποιου δέντρου. Κάθε κορίτσι ρίχνει στο νερό κάποιο αντικείμενο όπως δαχτυλίδι, κουμπί ή κάτι άλλο που εκείνη αναγνωρίζει.
Τα ριζικάρια πίχνουνε
στου Κλήδονα με χάρη
για να προβλέψουν ποια με ποιόν
θα γίνουνε ζευγάρι
Έπειτα το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο πανί και αφήνεται στην αστροφεγγιά ως το επόμενο πρωί κι έως ότου τελειώσει η λειτουργία του Αι-Γιάννη. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή τα κορίτσια θα δουν στα όνειρά τους τον μελλοντικό τους σύζυγο.
Κλειδώνουμε τον Κλήδονα
Με τ’ Αγιαννιού τη χάρη
Κι όποια ’χει ριζικό καλό
Να δώσει να τον πάρει
Την παραμονή του Αι-Γιαννιού, σε κάθε γειτονιά ανάβουν μικρές φωτιές και μια μεγάλη φωτιά στη κεντρική πλατεία, ώστε να φαίνεται από παντού. Τότε, οι κάτοικοι πηδούν ο καθένας μόνος του ή ζευγαράκια πιασμένα χέρι-χέρι πάνω από τις φωτιές κάνοντας ευχές για υγεία, ευτυχία ή εξορκισμό του κακού. Στις φωτιές ρίχνονται και τα Μαγιάτικα στεφάνια που είχαν κρεμασμένα στα σπίτια τους κάνοντας ευχές.
Ανήμερα του Αι-Γιάννη, πριν βγει ο ήλιος για να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων, η Μαρία της προηγουμένης φέρνει μέσα το δοχείο. Το μεσημέρι ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες. Αυτή τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων στη μαντική διαδικασία. Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς η Μαρία ανοίγει τον Κλήδονα.
Ανοίγουμε τον Κλήδονα
Με τ’ Αγιαννιού τη χάρη
Κι όποια ’χει ριζικό καλό
Να δώσει να τον πάρει.
Ανασύρει ένα-ένα τα αντικείμενα από το δοχείο, απαγγέλλοντας ταυτόχρονα δίστιχα, είτε όπως τα θυμάται, είτε από συλλογή τραγουδιών. Όποια κοπέλα αναγνωρίσει το δικό της φωνάζει «δικό μου, δικό μου». Αν το δίστιχο είναι από τα ωραία, ξεσηκώνεται αλαλαγμός και δέχεται συγχαρητήρια από τις άλλες κοπέλες.
Αυτό επαναλαμβάνεται έως ότου όλα τα αντικείμενα ή ριζικάρια, όπως τα λένε, βγουν από το δοχείο. Προς το σούρουπο, όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, η κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό και στέκεται μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο, έως ότου ακούσει το πρώτο αντρικό όνομα. Αυτό πιστεύεται ότι θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί.
Στ'ονομά σου ορκίζομαι
στον Κλήδονα επάνω
αν δεν σε κάνω ταίρι μου
καλιά'χω να πεθάνω
Η μία κοπέλα προχωρά μπροστα κρατά ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα και πετά ένα στον καλό της
Ρόδα και τριαντάφυλλα
σου στέλνω να μυρίσεις
στην ξενιτιά που βρίσκομαι
να μη με λησμονήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου